Pakistan Devlet Başkanı Şevket Aziz"in Çin"e yaptığı resmi ziyaretinin ardından yapılan açıklamada iki tarafında aralarındaki dostluğu ve stratejik ilişkilerini değerlendireceklerini söyledikleri açıklandı.

 

Stratejik ilişki açısından, Çin ve Pakistan uzay bilim ve teknolojisi alanındaki birlikteliği genişletmeye karar verdiler. Çin uzay teknolojisini Pakistan"a transfer edecek ve bunun karşılığı olarak Güney Asya ülkesi, topraklarında, Çin uydularını izleyecek bir istasyon kurarak uzayda Çin"e yardım edecek.

 

Her iki taraf, Uzay ve Üst Atmosfer Araştırma Komisyonu(SUPARCO)"nun Çin"den uydu alımı işlerini görüşmek üzere bir çalışma grubu oluşturulması gerektiği noktasında hemfikir. SUPARCO, Pakistan ulusal uzay ajansı, 1962 yılında federal hükümetin yönetimi altında, özerk bir araştırma ve geliştirme organizasyonu olarak kuruldu.

 

Uzay endüstrisindeki Çin-Pakistan işbirliği, iklimbilimi, temiz su teknolojisi, temiz enerji teknolojisi, ana uzay atmosfer ve dünya bilimleri ve deniz bilimlerini içeren geniş bir spektrumu kapsar.

 

Pakistan"da 1990"da yörüngeye ilk uyduyu fırlatanın Çin olduğundan bahsetmeye de değer; çünkü o zaman Pakistan"da uzay limanı yoktu. Bedr-A,Pakistan"ın ilk yerli olarak gelişmiş uydusu, 16 Temmuz"da fırlatıldı. Yeryüzünden 400–800 km yükseklikte oval yörüngeye 6.800 kg ağırlığı kaldırabilecek şekilde tasarlanmış bir alet olan Long March 2E roketiyle fırlatıldı. Cluster Carrier (Küme Taşıyan) olarak adlandırılan roket, daha büyük roket motorlarını fırlatmak için inşa edilmiş yeni bir roket fırlatma alanından kalkış yaptı. Long March 2E dört roket motoruyla sarılmış biçimde, büyük bir Avustralya sahte uydusunu taşıdı. Uydu, tasarım hayatını başarıyla tamamladı.

 

Pakistan Devlet Başkanı"nın ziyareti roket bilimi ve uzay teknolojisinde Çin işbirliği arayışıydı aslında. Çin uydu sistemini geliştirme ve uydu fırlatma noktasında Pakistan"a yardım edebilir. Pakistan uzay programı uzay bilimi ve onunla ilgili alanlarda daha ileri seviyede gelişmeyi, uzay teknolojisinde özerk iktidarını genişletmeyi ve ülkenin sosyo-ekonomik gelişimi için uzay bilim ve teknolojisi alanında barışçıl sakin uygulamalar yapmayı amaçlamaktadır.

 

Pakistan Amatör Radyo Toplumu"nun desteğiyle, 1986"nın sonlarında SUPARCO küçük ve amatör bir radyo uydusu inşa etmeye başladı. Birleşik Devletler"in uzay aracıyla fırlatılması bekleniyordu ama 1986 Challenger patlaması ve rötarlar planda değişikliğe gidilmesine sebep oldu. 2001 Aralık"ta Pakistan ikinci uydusu Bedr-B,dünya-gözlem uydusunu Kazakistan"daki Baikonur Cosmodrome "dan Zenit 2 roket üzerinden fırlattı. Bu uydu, Birleşik Krallıklar Uzay Buluşları ltd tarafından tasarlanmıştı. Geçen ay Pakistan Hataf 7 füzesini 700 km hızla başarılı bir biçimde ateşledi. O, nükleeri de içeren birçok değişik türde patlayıcı savaş başlığı taşıyabilme kapasitesine sahiptir. Pakistan, tasarım hayatını çoktan tamamlamış olan Paksat-1"in yerine koyabileceği kendi uydusunu fırlatmak için stratejik programını tamamlamak üzere. 1996 Şubat"ta fırlatılmış olan Paksat–1 ilk yeryüzüne ait istasyon(geostationary) uydusu ve Endonezya"ya hizmet için tasarlanmış. Orijinalinde, Boeing tarafından üretilmiş ve HS601 uzay aracı tasarımı kullanılmıştır. Plana göre 2010"da Paksat-1R uydusu Paksat-1"in yerini alacak. Yeni Pakistan uydusu 200–300 km yükseklikte Dünya yörüngesinde dönecek ve 70 dakikada bu yörünge turunu tamamlayacak. Yeni uyduyu taşıyan roket saatte 29000km hızla hareket edebilecek. İslamabad ekonomik gelişme sağlamak ve ülkeyi kalkındırmak, zapt edilemez hale getirmek gibi istekleri sebebiyle Çin"den uzay teknolojisi almak istiyor.

 

SUPARCO geçtiğimiz ay PAKSAT-1R uydusunun alımı, üretimi ve fırlatılması gibi konularda tavsiye için Telesat"a danıştı. Anlaşmaya göre, Telesat Pakistan ajansına üretici bulması konusunda yardım edecek ve görüşmeler süresince de teknik ve ticari danışma sağlayacak. Ayrıca Telesat, yeni uydunun yapımını denetlemeye yardım edecek ve fırlatma ve yörünge tespiti gibi hizmetleri de takip edecek.


 Pekin ilk uydusu Mao-1"yi kendi Long March uzay roketinden 1970 Nisan"ında dünya yörüngesine fırlattı. Bu Çin"i uzay roketi olan 5.ülke yaptı.1970"den beri Çin, birçok başarılı uydu fırlatma skorları elde etmekte.2000"de Pekin ilk yüksek çözümlü elektro-optik tasarımlı uydusunu fırlattı ki bu uydu kendi dijital resimlerini radyo ile yeryüzü istasyonuna yayın yapar. Çin ilk askeri uydusunu İnsanların Liberasyon Ordusu"nun bir parçası olarak 2000 Ocak"ta fırlattı.2001"in sonunda, %90"lık başarı oranıyla Çin yaklaşık 50 uydu fırlatmış oldu. Uzay araçları hem askeri hem de sivil kullanım için uzak algılı iletişim ve hava uydularını içermektedir.

 

Çin 1986"da Birleşik Devletler mekiklerinin ve Avrupalı roketlerin karaya oturtulduğu tarihte yabancı uydu sahiplerine ticari uzay fırlatma servisleri teklif etmeye başladı. Yabancı müşteriler için birçok uydu fırlatıldı. Muhteşem Duvar Endüstri Şirketi (Great Wall Industry Corp) Çin"in ticari uzay-fırlatma firmasıdır. Çin Uzay Bilimi ve Teknolojileri Şirketi 5 farklı seri uydu inşa eden ve devlet tekelinde olan büyük bir girişimdir. Bugün Pekin, uydu fırlatma ve diğer uzay servisleri için uluslararası pazarını genişletmenin yollarını aramaktadır. Daha şimdiden 13 farklı hükümet ve kuruluşla 16 pakt imzalamış ve 40"tan fazla uluslararası organizasyon ve ülke ile uzay endüstri işbirliği kurmuştur.

 

Pakistanlı uzmanlar Çin"i Pakistan"a uzay teknolojisini transfer edecek tek ülke olarak görmekteler. Başlangıç aşamasında, Pakistan yörüngeye uydularını Çin yardımıyla yerleştirecek daha sonra da özerk olacaktı.

 

Uzak algılı uydu fırlatmak Pakistan"ın önceliklerindendir çünkü böyle bir uydu harita çalışmalarında kullanılabilir. Uzmanlara göre Çin roket teknolojisi dünyada en iyisi. Birleşik Devletler uyduları denize düşürür ve sonra bir gemi onları tamir etmeye çalışır hâlbuki Çin uzay araçlarını yeryüzüne yerleştirmeyi başarmıştır.

 

Son zamanlarda Çin, uzaydaki eski uydularından birini yıkarak dünyayı korkutmuştu. Birleşik Devletler"in uzaydaki birçok uydusu Çinli uzay karşıtı silahların alanı içinde bulunmakta. Çin sadece uzaya uydu fırlatmayı başarmakla kalmadı aynı zamanda roketler geliştirdi.

 

Çin ve Pakistan uzay endüstrisindeki işbirliklerini güçlendiriyorlar. Geçtiğimiz Ağustos ayında, Çin, gelecek 5 yıl içinde üç tane Dünya-kaynak uydusu fırlatmak için Pakistan"la çalışmak üzere anlaştı. İki ülkenin ilgili kurumları STIPULATED zaman içinde uydu fırlatma çalışmalarına çoktan başladılar bile.

 

2005 yılında Çin, Pakistan ve 7 ülke Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Organizasyonu (APSCO) kurmak için anlaşma imzaladı. Geçen Haziran ayında Çin yasama meclisi bu anlaşmayı onayladı. Çin katılımcı ülke parlamentolarının en az 5"inden onay aldıktan sonra APSCO resmi olarak kurulacak. Merkezi Pekin"de olacak olan bu kuruluş için Çin hükümeti aktif olarak rol almakta. APSCO"nun kuruluşunun bölgede uzay teknolojisi alanındaki işbirliklerini güçlendirmesi açısından iyi bir organizasyon olması bekleniyor.

 

 

 

Syed Fazl-e-Haider [email protected] Quetta,Pakistan"da bir analist. İçlerinde “Beluçistan"ın Ekonomik Gelişimi, 2004 Mayıs”"nin da bulunduğu 6 kitabın yazarıdır.

 

Tercüme: Ayşenur Bulut