Rusya ile Abhazya arasında askeri ve siyasi ittifakın gelişmesi Türkiye'nin çıkarlarına hizmet edebilir.
Son dönemde Türk devletinin Müslüman ülkeler üzerindeki etkisi sürekli ve istikrarlı bir şekilde artarak devam ediyor. Türkiye sadece bölgenin en güçlü devleti olmayı yeterli görmüyor, bunun yanı sıra İslam aleminin de liderliği için çalışıyor.
Bu süreçte Türkiye ile Güney ve Kuzey Kafkasya ülkelerinin ilişkilerinin daha da kuvvetlenmesine tanıklık etmekteyiz. Bu ise doğal olarak Türk devletinin bölgedeki pozisyonunu daha da pekiştiriyor. Ankara yetkililerinin dış politika hamlelerinin artmasına örnek olarak Abhazya gösterilebilir. Abhazya ile ilişkiler bölgeye ekonomik yatırım ihtiyacını arttırıyor.
Rekabet
Yıllar önce Abhazya aydınları Rusya'nın yanı sıra Türkiye ile de ilişkilerin geliştirilmesi konusunu gündeme taşımıştı. Bununla beraber Rusya, bölgenin bağımsızlığı için önemli hamlelerde bulunmasına rağmen Türkiye, hala Abhazya'nın bağımsızlığını tanımadı. Abhazya eski başbakanı Sergey Şamba yabancı ülkelerin yatırımları konusunda "Rusya ve Türkiye şirketleri tarafından yapılan yatırım tekliflerini değerlendiriyoruz." demişti.
Bu gibi açıklamalar Türk yatırımlarının Rusya şirketlerinden daha fazla olduğuna dair iddiaları desteklemiyor. Buna rağmen Abhazya'nın yeniden inşa edilme sürecine işadamlarının yanı sıra bölge ile tarihi bağları bulunan Türkiye devletinin de katkısının bulunduğu unutulmamalı.
Bölge analistlerinin iddiasına göre 2011 yılının ortalarına kadar Abhazya'ya yatırım yapan ülkeler içerisinde Rusya ilk sırada yer almakta ve bu alanın büyük çoğunluğunu elinde tutmaktaydı. Ancak şu anda Rusya ile Türkiye'nin yatırım rekabetinin eşit düzeye yaklaştığı söylenebilir. Yaşanan gelişmeler doğru bir şekilde okunmalı ve analiz edilmeli.
Birincisi Abhazlar, Rusya'nın baskılarından sonra bunalmış durumda. Nitekim bölgeden gelen haberlerin ve yapılan araştırmaların önemli bir kısmı bunu ortaya koyuyor. İkincisi Abhazya dışında en fazla Abhaz Türkiye'de ikamet ediyor. Çeşitli rakamlara göre Türkiye'de 400-800 bin arasında Abhaz var.
Abhazya'nın kendi nüfusunun ise 200 bin olduğu unutulmamalı. Abhazya iktidarı bunu göz önünde tutarak kendisini bölgeye bağlı hisseden Abhazların tamamını kendi vatandaşı ilan etti.
Üçüncüsü Türkiye Abhazya ilişkilerinin gelişmesine Türkiye'nin Gürcistan üzerindeki etkisi de katkı sağlıyor. Örneğin Gürcistan'ın Abhazya sınırlarında "ablukayı" – tamamen kalkmasa da - kaldırma kararı alması bu etkinin sonucunda ortaya çıktı. Hatırlanacağı üzere Gürcistan hükümeti Ankara yetkilileri ile yapılan görüşmeler sonucunda Türk gemilerinin Abhazya limanlarına yaklaşmasına izin vermişti. Çok az sayıda ülke bunu yapabilme olanağına sahip. Rusya yalnız güç kullanarak bu önceliği kazanabilmişti.
Ekonomi alanında işbirliği
Rusya'nın bölge ekonomisine aktif müdahalesinden önce Abhazya bütçesinin yüzde 30 Türk para biriminden oluşmaktaydı. Bu, Türkiye'nin Abhazya üzerindeki etkisini gösteriyor. Abhaz ekonomi uzmanı Beslan Barateliya da bu konu üzerinde duruyor. 2008 yılında yaşanan Ağustos savaşından sonra bu oran yüzde 14'e kadar geriledi.
Ancak zamanla Türkiye ile Abhazya arasındaki ekonomik ilişki eşitlenmeğe başladı. Abhazya'nın ihracat ve ithalat rakamlarının incelendiği zaman bu durum ortaya çıkıyor. Bu rakamlara göre bugün ülkeye giren malların yüzde 60'ı Türkiye'den geliyor. Abhazya da ihracatının yüzde 45'ni Türkiye'ye yapıyor.
Soçi Olimpiyatları öncesinde Türkiye'nin Abhazya ekonomi projeleri içerisinde daha fazla hisseye sahip olacağı öngörülüyor. Ayrıca turizm sektörünün önemli kısmı Türk işadamları tarafından sahiplenmiş durumda.
Barateliya'nın görüşüne göre Abhazya'ya yapılan Türk yatırımı önümüzdeki dönem içerisinde de artarak devam edecek ve Türkiye Abhazya'da Rusya'nın gerçek rakibi olacak. Sadece Abhazya'da değil bölgenin tamamında da benzer gelişmelerin yaşanabileceği tahmin ediliyor.
Çeşitli analizler
Bu konuda çeşitli görüşler ortaya atılıyor. Örneğin bazı uzmanlar Abhazya ekonomisi üzerinde Türk etkisinin bulunduğuna dair iddiaların ortaya atılması için henüz çok erken. Türkiye ile Abhazya arasındaki ekonomik ilişkilerin temeli kaçak mala dayanıyor. Uzmanlar uluslararası hukuk açısından Türkiye'den bölgeye getirilen malların vergilerinin alınmasının şu anda imkansız olduğunu ve karşılıklı ticaretin yasal temelinin bulunmadığını öne sürüyor.
Ancak bir konunun daha göz önünde tutulması büyük önem arz ediyor. Türkiye sadece Abhazya ekonomisi üzerinde etkisini hissettirmiyor, bunun yanı sıra diğer alanlarda da etkisini ortaya koyuyor. Türk tarafı dış politikasını eğitim projeleri üzerinden de devam ettiriyor. Örneğin Abhazya'nın ünlü eğitim merkezlerinden biri Başaran Koleji – şu anda kapatılmış durumda- Türk işadamları tarafından inşa edildi. Kolej öğrencilerinin önemli bir kısmı eğitimlerine Türkiye'de devam ediyor.
Kolejin kapatılması Abhazlar tarafından rahatsızlıkla karşılandı. İddiaya göre kolej Moskova'dan gelen emir ile kapatıldı. Bu ise Abhazya'nın iç işlerine müdahale olarak görülmeli.
Bunun yanı sıra Türklerin mali kaynağı ile bölgede inşa edilmesi düşünülen birkaç cami de Abhazya'da geniş bir şekilde tartışılıyor. Burada Türk Abhazların Müslüman olduğu unutulmamalı. Abhazya'nın kendisinde ise Müslüman Abhazların sayısı azınlık olarak biliniyor. Bunun için de bölgede sadece birkaç mescit bulunuyor.
Türklerin bölgeye müdahalesi Abhazya kamuoyu tarafından çeşitli şekillerde analiz ediliyor. Yaşlı nesil ve devlet temsilcileri kesinlikle Rusya taraftarlığını destekliyor. Ancak orta yaşlılar ve gençler Türkiye ile yakın ilişkiler kurulmasına karşı gelmiyor. Türkiye'nin bir zamanlar Abhazya göçmenlerinin önemli bir kısmını kabul etmesi unutulmadı. Abhaz-Abazin Halkları Dünya Kongresi Genel Sekreteri Gennadi Alamia da bu konu üzerinde duruyor.
Bugün Türkiye'nin Ortadoğu üzerindeki etkisinin Rusya'dan daha fazla olduğu gözlemleniyor. Başarılı bir şekilde eski SSCB ülkeleri içerisinde de benzer politika takip ediliyor. Türk etkisinin Gürcistan, Azerbaycan ve Abhazya'da yeterince hissedilmesi bunu kanıtlıyor.
Dünya Bülteni için İbrahim Ali tarafından tercüme edilmiştir.
