Uzi Dayan & Dr. Jonathan Spyer
İsrail ve Suriye arasındaki dolaylı müzâkereler barışla neticelenmesi hayli zor. İsrail adına herhangi bir pozitif rol oynamaktan uzak olan bu müzâkereler hem değerlerimiz hem de pratik çıkarlarımız bakımından yanlıştır. Kamu desteği olmayan sorumsuz bir hükümetin icraatıdır ve adamakıllı zarar vermektedir.
Suriye rejimini tecrit için çalışıyor olmamız gerekirdi ıslah etmek için değil.
Hükümetin yaklaşımı değerler nokta-i nazarından yanlıştır . Golan Tepeleri 1967'de yapılan adil bir savaşla ele geçirilmişti ki bu savaşı Şam'daki aşırılık yanlısı ve gözükara Baas rejimi kışkırtmıştı. Oradaki mevcudiyetimiz hem meşru hem de zaruridir. Golan Tepeleri İsrail egemenliğinde kalmalıdır.
Suriye rejimi İsrail'in imhası adına telkinler verdi; 1967 savaşını kaçınılmaz kılan kötüleşmenin doğrudan sorumlusu yine Suriye rejimidir. Aynı rejimin yolunu gözleyip durduğu bu savaşta mağlub olmasının sonucunda haklarının yendiğini iddia edebileceği mânevi bir zemini yoktur. Bağımsız Suriye, Golan Tepelerini 21 yıl denetimi altında tuttu. Sınırları atadan kalma miras değildir bilâkis Osmanlı İmparatorluğunun Batılı güçler tarafından 1918'de bölünmesinin sonucunda ortaya çıkmıştır. Suriye'nin bu bölgeyle bağları olduğu söylem ve iddiası temelsizdir.
Suriye ile dolaylı müzâkerelerin Türkiye'de gerçekleşmesinden dolayı Golan'ın elden çıkarılmasını, Türkiye'nin Suriye ile yaşadağı paralel bir ihtilafla mukayese etmemiz zahmete değecektir. Hatay vilayeti meselesi son elli yıl boyunca Ankara ve Şam arasında ana gerilim konularından biri oldu. Bu bölge, 1938'de Fransızların denetimindeki Suriye'den Türkiye'ye geçti. 1946'da bağımsızlığını kazanan Suriye, bölgenin kendisine iadesini talep etti. Türkiye meseleyi görüşmeyi reddedetti.
Suriye, 2004 sonlarına gelindiğinde Hatay vilayeti üzerindeki Türk egemenliğini kabul ederek meseleden elini çekti. Ehud Olmert hükümeti, Türklerin çıkarları tehlikedeyken benimsemiş oldukları yaklaşımdan belki ders alabilirdi. İsrailli sivillere günlük saldırılar düzenleyen örgütlere faal desteğiyle takviye edilen Suriye taleplerinin tutarlı herhangi bir hak veya adalet sisteminde yeri yoktur.
Türkiye'de yapılan müzâkereler, çıkarlarımız nokta-i nazarından da kafa karıştırıcıdır. Şam'daki hasım rejimi tecrit etmeye son verme çalışmalarında faal bir rol aldık. Suriye'nin bu yardıma karşılık ödediği ücret asgari düzeydedir. Türkiye'de yapılan bir doğrudan müzâkere değildir. Türk temsilciler Suriye ve İsrail delegeleri arasında mesajlar iletmektedirler. Bu ise Suriye'nin İsrail'le açık temas kurmayı reddeden kibirli yüzünü kümçümseyici bir şekilde muhafaza etmesine imkan vermektedir.
Esad rejimi, İstanbul'daki bir otelde mesaj alma karşılığında Lübnan eski başbakanı Refik Hariri'nin 2005 yılında öldürülmesinde parmağı olduğu suçlamalarından sonra onu kuşatan tecriti parçalamış oldu. Suriye lideri ve eşinin şerefine Fransa'da ziyafet verildi. Uyduları şimdi Lübnan'da gücü etkin bir şekilde ellerinde tutuyorlar. Avrupa Birliği ile kârlı ekonomik işbirlikleri kapıda. Tüm bunlar, Şam'ın Beyrut ve hem batının hem de İsrailin bölgedeki çıkarlarını tehdit eden Tahran arasında kilit istasyon görevi gördüğü bir zamanda oluyor. Tüm bunlar, Suriye'nin İsraillilere karşı terör faaliyetlerine girişen gruplara verdiği desteğin son hızla devam ettiği bir zamanda oluyor. Tüm bunlar, Suriye'nin İran'la ittifakının hiç olmadığı kadar sağlam ve Beşşar Esad'ın Tahrana yaptığı ziyaretle güçlendiği bir dönemde oluyor.
Esad'ın Rus yapımı İskender füzelerini satın alma düşüncesinden bahsetmesi baskıyı artırmanın Suriye'ye has bir tarzıdır. Suriye'ye imtiyaz vermenin onu makul davranmaya sevkedeceğini düşünenler bu rejimi anlamada zaafa düşmüşlerdir. Suriye'ye manevra alanı vermektedir ve o da manevrasını yapmaktadır - İsrail ve batılı müteffiklerinin çıkarlarını doğrudan karşısına alarak.
İsrail, 2007 Eylül'ünde Suriye'nin bir plütonyum reaktörünü çalışmaya başlamasından evvel başarıyla etkisizleştirdi. Reaktörün varlığı, uluslararası hukuku ve kendi verdiği taahhütleri hiçe saymasının sessiz şahidiydi. Bununla birlikte İsrail hükümeti, bu avantajın peşinden gitmek yerine "hapisten bedelsiz kurtulma kartının" ( get out of jail free) diplomatik bir muadilini sunmuştur Esad'a – karşılığında ise hiçbir şey almamıştır ve ufukta bir antlaşma yoktur. Hükümetin icraatları mantıktan yoksundur.
Halk desteğinden yoksun bir hükümetin İstanbul'da taahhüt ettiği imtiyazlar gelecekteki temasların başlangıç noktasıdır. Bu da gelecekteki duruşumuza zarar verme potansiyeline sahiptir.
Kısacası Şam'ın tehlikeli rejimini tecrit etmek yerine onun ıslah edilmesine yardımcı oluyoruz. Bu durum, Hariri suikastından sorumlu olanların yargılanmasından geri adım atılmasını mümkün kılıyor, Lübnan'daki Hizbullahı güçlendiriyor, Suriye'nin âşikar nükleer programını ve Suriye liderinin Rus füzelerinin Suriye topraklarına yerleştirilmesi ihtimalinden bahsettiği son taşkın beyanını hızla unutturuyor ve bağışlatıyor. Ülkenin hayâti çıkarlarını kendi şahsi siyasi mirâsı adına oyuncağa çeviren kinik bir başbakan, mesûldur. Bu tehlikeli zırvalığın sona erdirilmesi için çok az zaman kaldı.
Dünya Bülteni için çeviren: Ertuğrul Aydın
