Son 50 yılın en etkili Siyaset Bilimcisi öldü

Harvard Haber Ofisi

Uzun yıllardır Harvard Üniversitesinde Profesörlük yapan etkili bir siyaset bilimcisi, çeşitli sahalarda tam bir nesle akıl hocalığı yapan Samuel P. Hungtington, 24 Aralık 2008 tarihinde Martha's Vineyard'da öldü. 81 yaşındaydı.

Hungtington, Harvard'da verdiği 58 yıllık hizmetten sonra 2007 tarihinde faal öğretim görevinden çekildi. Harvard rektörüne yazdığı mektupta "burada hocalık yapmaktan, özellikle de lisans öğrencilerine ders vermekten daha ödüllendirici veya daha zevkli bir kariyer hayal edemem. 1949'dan beri geçen her bir yıl benim için değerliydi" diye yazdı.

İki oğul babası Hungtington, Boston ve Martha's Vineyard'da yaşadı. 17 kitap ve 90'dan fazla makalenin yazarı, ortak yazarı veya editörüdür. Araştırma ve öğretim sahası Amerikan yönetimi, demokratikleşme, askeri siyaset, strateji ve sivil-asker ilişkileri, mukayeseli siyaset ve siyasi gelişmedir.

Hungtington'ın altmış yıllık dostu, Harvard Lewis P. ve Linda L.Geyser Üniversitesi Emeritus Profesörü ekonomist Henry Rosovsky "Sam , Harvard'ı büyük bir üniversite yapan türde bir ilim adamıydı" diyor. "İnsanlar dünyanın her yerinde onun fikirlerini tartıştılar. Son 50 yılın en etkili siyaset bilimcilerinden biri olduğuna inanıyorum. Kitaplarının her biri etki yaratmıştır. Dağarcığımızın bir parçası oldular."

Jorge Dominguez, Hungtington'ı "son yarım yüzyıldır siyaset bilimin dünya çapındaki devlerinden biri" olarak tanımladı. "Hayati önemde ama bir o kadarda rahatsız edici soruları sorma ustalığı vardı. Zamanın testine karşı ayakta kalmış analizleri formüle etme hüner ve yeteneğine sahipti."

Hungtington'ın dostu ve Harvard Kennedy School, The Peter and Isabel Malkin Kamu Politikası Profesörü, meslektaşı Robert Putnam onu "son yarım yüzyılın Amerikan entelektüel hayatının devlerinden biri" olarak anıyor.

Harvard College Profesörü Stephen P.Rosen, "Samuel Hungtington'ın parlaklığı, kitabını okumuş dünya çapındaki akademisyenler ve devlet adamları tarafından takdir edilmiştir. Ancak kendisini iyi tanıyan kimseler tarafından sevildi çünkü ilkelerine ve dostlarına sıkı bir sadâkatı, görüşlerinin keskin bir muhalefetle karşılanması şevkiyle birleştirmişti."

Yale College'dan 18 yaşında mezun olan ve 23 yaşında Harvard'da ders vermeye başlayan Hungtington en çok da medeniyetler çatışması teziyle tanınıyor. Soğuk savaş sonrası dünyada yaşanacak çatışmaların devletler arasındaki ideolojik sürtüşmeden değil ana medeniyetler arasındaki kültürel ve dini farklılıklardan kaynaklanacağını savunmuştu. Belirdiği ana medeniyetler ise Batı (Amerika ve Avrupa), Latin Amerika, İslam, Afrika, Ortodoks (merkezinde Rusya var) Hindu, Japon ve Çin medeniyetleri (Çin, Kore ve Vietnam).

İslamica Magazine'de yayınlanan bir söyleşide tezi hakkında "kültürel kimliklerin, husumet ve yakınlıkların devletlerarası ilişkilerde yalnızca rol oynamakla kalmayıp ana rolü üstleneceğini söylemeye devam ediyor" demişti. Hungtington en çık atıf yapılan makalesi 1993 yılında Foreign Affairs dergisinde yayınlanmıştı. 1996'da yayınlanan "The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order" adlı kitapla tezini biraz daha genişletti ve 39 dile tercüme edildi.

Kültürde mündemiç çatışma potansiyeli, Hungtington'ın ilmi çalışmalarında hayatının sonuna dek göze çarpmıştır. 2000 yılında "Culture Matters: How Values Shape Human Progress" adlı kitabın ortak editörlüğünü yaptı. 2005 sonbaharında, sağlığı henüz kötüleşmeden evvel, din ve ulusal kimlik araştırmasına başlamıştı.

"Siyaset biliminin tüm dallarına katkıda bulundu, teoriden uygulamalı olana kadar" diyor Putnam. "Yıllar içerisinde Amerika'nın önde gelen stratejik düşünürlerinin büyük bir kısmına hocalık yaptı ve entelektüel üstünlüğün timsali kurumlar inşa etti."

Harvard Yönetim ve Rusya Çalışmaları Profösürü Timothy Colton, arkadaşının entelektüel ilgilerinden bahsetti. Hungtington, Amerikan siyasi deneyimini eksen olarak alıyordu (doktora tezi Devletlerarası Ticaret Komisyonu üzerineydi) fakat bir süre sonra çok sayıda başlık altında derin çalışmalar yürütttü. Hungtington'un Ph.D danışmanlığı yaptığı Colton "Amerikan hayatına ve Amerikan kimliğine demir atmıştı ancak pek çok büyük soruya da el atmıştı" diyor.

Hungtington'ın ilk kitabı "The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations" büyük bir tartışma yarattığı 1957 yılında basıldı ve şu an 15'nci baskısı yayında. Bugün hâla askeri meselelerin siyasi alanla nasıl kesiştiği konusunda standart başlıktır. Yayınlanmasının 50'nci yıl dönümünde, geçen yıl West Point'te yapılan bir sempozyumun konusuydu.

Başkan Harry Truman'ın General Douglas MacArthur'u görevden alması ve aynı zamanda askeri teşkilatın istikrarlı, profesyonel ve siyasi tarafsızlığını koruması "Soldier and the State" adlı kitaba esin kaynağı olmuş.

1964'te Zbigniew Brzezinski'yle birlikte "Political Power: USA-USSR" adlı, Soğuk Savaş dinamiklerini ve dünyanın birbirine muhalefete kilitlenmiş iki siyasi felsefe etrafında nasıl şekillendirilebileceğini ele alan kitabı yazdı.

1950'lerde Harvard'da doktora öğrencisi olan Brzezinski, Hungtington ve Rosovsky'ın ortak arkadaşıydı, 1977 – 1981 arasında Jimmy Carter yönetiminin ulusal güvenlik başdanışmanlığını yaptı. Rosovsky, genç Hungtington'un – gençti ama yardımcı doçent'ti - o zamanlarda lisans öğrencisiyle karıştırıldığı olurdu diyor.

Hungtington'ın hayat boyu demokrat olduğunu ve dış politika danışmanı olarak başkan Hubert Humphrey'e çalıştığını söyleyen Eşi Nancy, "acılı" kampanyanın ardından Huntington ve Warren Manshel'in – kampanya sırasında siyasi muhaliflerdi ama aynı zamanda yakın arkadaştılar – birlikte üç ayda bir yayınlanan Foreign Policy dergisini (şimdi aylık yayınlanıyor) çıkarmaya başladılar. 1977'ye kadar yazı işleri müdürü yardımcılığını yaptı.

1969'da yayınlanan "Political Order in Changing Societies" başlıklı kitabı, üçüncü dünyada siyasi ve ekonomik kalkınma analizinin nirengi noktasıdır. Dominguez, Hungtington'ın en etkili kitaplarından biri olduğunu ve mukayeseli siyaset dersi alan öğrencilerin okumakla yükümlü olduklarını, kalkınma hususunda 1960'lara hâkim olan ortodoksluğa meydan okuduğunu söylüyor. "Hungtington, siyasi düzen ve otorite yokluğunun en ciddi zaafiyet olduğunu gösterdi. Düzenin derecesi, siyasi rejimin formundan daha önemliydi." 1991'de yayınlanan "The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century" başlıklı kitabı bir diğer etkili çalışmasıydı ve Grawemeyer Dünya Düzenini İyileştiren Fikirler ödülünü kazanmıştı. Dominguez, "benzer sorulara farklı bakş açılarından baktığını yani siyasi rejim şeklinin - demokrasi veya diktatörlük- önemli olduğunu ortaya koyduğunu" söylüyor. "Ktabın başlığındaki metafor, 1970'lerden 1990'ların başına kadar yaşanan diktatör devirme dalgası, demokrasi yaratma hikayelerine atıf yapıyor; Hungtington, Berlin Duvarı'nın düşüşünden önce olayların neden bu şekilde seyir izlediğini ikna edici bir şekilde açıklamıştı.

1970'ler gibi erken bir zamanda, yeni yönetimlerin hızla siyasi liberalleşmeye doğru seyretmesinin risklerinden bahsetti.

Hungtington'ın son kitabı "Who Are We? The Challenges of America's National Identity" (2004), Amerika'nın kendisi hakkındaki kültürel algısı üzerine düşüncelerinden oluşuyor.

Samuel Phillips Huntington 18 Nisan 1927 tarihinde New York City'de dünyaya geldi. Editör ve yayıncı Richard Thomas Huntington ve eşi yazar Dorothy Sanborn Phillips'in çocuğudur.

Stuyvesant Lisesinden mezun oldu ve lisans eğitimini aldığı Yale Üniversitesinden 1946'da mezun oldu. Askerlik hizmetini tamamladı ve 1948'de Şikago Üniversitesinde master derecesini aldı; 1951'de Harvard'da doktorasını tamamladı ve ara vermeksizin Harvard'daki çalışmasını sürdürdü.
Dünya Bülteni için çeviren: M.Alpaslan Balcı