Kamusallaştırma Amerikan bankacılık bunalımının en muhtemel çıkış yolu

Francesco Guerrera

Oyun bitiyor: Birkaç gün içinde değilse de birkaç hafta içinde Birleşik Devletler hükümeti müdahale edecek ve bir veya daha fazla markayı kamulaştıracak.

Washington A.Ş tarafından sahip olunma şerefine erişecek olan adaylar kredi kayıplarından, kötü yönetimden ve hisse senedi çöküşlerinden meydana gelen acı hattın sonunda bulunabilirler.

Citigroup, Bank of America ve bölgesel bankalar ve topluluk bankaları, lütfen sahneye buyurun. ABD başkanı Barack Obama 'K' kelimesini kullanmamak için müthiş hitabet yeteneğini en iyi şekilde kullanmak zorunda kalacak, ama bu kimseyi aldatmasın: Otoriteler sahaya giriyorlar..

Nasıl bu kadar emin olabiliyorum? Çünkü ben Financial Times'ın ABD bankacılığından sorumlu muhabiri olarak küresel bankacılık sektörünün çöküşünü sahanın hemen yanından takip edebildim.

Kabiliyetsizliğin, miyopluğun ve açgözlülüğün yıkıcı karışımının meydana getirdiği bu kriz parça başı çözümlerin işlemesini imkânsız kılıyor.

Son ABD kurtarma planının başarısız olduğu halinde finansal sektörün "Japonlaşacağı" uyarısında bulunan yorumcular bir noktayı gözden kaçırıyorlar. Bankaların "zombi" bankalara dönüşeceği için endişelenmek için artık çok geç. Zaten "zombileşmiş" durumdalar. 

Bir yığın karşılıksız menkul kıymet, pamuk ipliğine bağlı bilançolar ve korkup fonlarını çeken yatırımcılar altında ezilmiş Citigroup ve Bank of America ödünç verme ve menkul kıymet fiyatlandırması gibi basit işlevleri bile zor yerine getiriyorlar. 

Eğer bu şirketler Lehman Brothers, Bear Stearns and Washington Mutual gibi finansal çöplüğü boylamadılarsa bunun tek sebebi vergi mükelleflerinin onları 500 milyar dolarlık nakit enjektelerle ve garantilerle desteklemiş olmasıdır.

Bu noktada bir çeşit kamusallaştırmanın geliştirilmesi siyasal ve iktisadi olarak bir zorunluluk haline geliyor. Siyasal cephede bu tasarı beklenmedik çevrelerden destek gördü. Bu gazeteye verdiği mülakatta Alan Greenspan gibi bir serbest piyasa bir simgesinin geçici kamusallaştırma taraftarına dönüştüğünü görmek akıl almaz bir olaydı.

Bunun gibi diğer bir örnek olan, siyasal kariyerini "küçük devlet" aşkı üzerine kuram Cumhuriyetçi senatör Lindsey Graham'ın U dönüşü inanılmazdı.

Siyasal çevrelerinin sağ kanadının da farkına vardığı gibi çözümler federal fonlarla gerçekleştirilirken bankalar kendi yöntemlerini kullanmakta serbest bırakılamazlardı.    

Finansal açıdan bakacak olursak bir veya daha çok kamusallaştırılması-temizlendiklerinde ise halka satışa sunulması-sosyalist bir kâbus veya bir Amerikan bankacının dediği gibi "aptallar ve Avrupalılar için bir fikir" değildir.

Devlet denetimi, bu krizin başından beri karar alıcıların peşini bırakmayan iki temel sorunu çözecektir: Karşılıksız menkul kıymetlerin fiyatlandırılması ve bankaların ödünç vermekte olan isteksizliği

Menkul değer fiyatların daha çok düşmesi korkusu ile yaşayan şimdiki denetimin aksine Hazinenin keskin fiyat düşüşlerinden kaybedecek çok az şeyi olacaktır. Bu menkul kıymetlerin özel sermaye ortaklılarına(private equity) ve yüksek riskli yatırım fonlarına(hedge fund) satımın daha kolay hale getirecektir.

Citigroup ve Bank of America ve diğerleri bütün beklentilere karşın piyasaların düzeleceği umutları sebebiyle bilânçolarını hafifletmekte başarısız oldular.

Benzer bir tutulma da ödünç verme kararlarını etkiledi. Yeni şartlar altında, sınırlarının sonuna gelmiş olan tüketicilerin ve işadamlarının içine girdiği durumdan korkan bankalar dükkânları kapattılar. Bu kaçınmak istedikleri iktisadi zorlukları daha da ateşledi. Hâlbuki devlet müdahalesi daha yüksek kayıpları yüklenerek fonları ekonominin ihtiyacı olan yerlere yönlendirebilirdi.

Hükümet için esas soru ise hasarlı bankaları nasıl kamulaştıracağı.

İşte bu noktada sıkça eleştirilen "Geither Planı" bir çözüm sunuyor. Detaylardan yoksun olmasına karşın ana hatlarıyla plan bankaları bir "stres testine" tabi tutulmasını öngörüyor.

Wall Street yöneticileri düzenleyicilerin devamlı bir şekilde kendilerinin finansal sağlıklarını sınadıklarını söyleyerek bu fikri alayla karşıladılar. Fakat yeni bir karşılaşılan bir sorun otoritelere idareyi ellerine almak için iyi bir sebep verdi.

Bankalar, özellikle kamusallaştırma yapılmadan yeni bir "kurtarma" için sızlanıp duranlar Citi gibi bankalar bu planı beğenmeyecekler. Ama finansal zincir benzeri görülmemiş bir baskı altına girmişken zayıf halkaların zincirden atılmasının vakti geldi de geçiyor.

Dünya Bülteni için çeviren: Harun Coşkun