İran, ülkede yaşayan milyonlarca Afgan göçmen ve mülteciye, belirlenen sürenin sona ermesiyle birlikte ülkeyi terk etmeleri gerektiğini bildirdi. Aksi takdirde tutuklanacakları açıklandı.
İran hükümeti, Afgan vatandaşlarının gönüllü olarak ülkeyi terk etmeleri için verdiği sürenin 7 Temmuz Pazar günü sona erdiğini duyurdu. Bu karar, İran ile İsrail arasında 12 gün süren çatışmanın ardından, ülke içindeki güvenlik kaygılarının arttığı bir döneme denk geldi. Söz konusu çatışma sırasında Amerika Birleşik Devletleri, İran’daki uranyum zenginleştirme tesislerine hava saldırıları düzenlemişti.
2023’TE BAŞLAYAN UYGULAMANIN DEVAMI
İran, 2023 yılında ülkede “yasa dışı” olarak bulunduğunu belirttiği yabancılara yönelik sınır dışı etme kampanyası başlatmıştı. Mart ayında ise Afgan vatandaşlarının, oturum hakkına sahip değillerse ülkeyi 7 Temmuz’a kadar terk etmeleri gerektiği açıklanmıştı.
İran’da yaklaşık 4 milyon Afgan göçmen ve mülteci bulunduğu tahmin ediliyor. Bunların büyük kısmı yıllardır ülkede yaşıyor. İran hükümetinin çağrısının ardından şimdiye dek 700 binden fazla Afgan İran’dan ayrıldı. Birleşmiş Milletler Uluslararası Göç Örgütü, yalnızca Haziran ayında 230 binden fazla Afgan’ın ülkeyi terk ettiğini açıkladı.
BM VE İNSANİ KURULUŞLARDAN UYARI
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), İran’daki savaş sırasında günde ortalama 30 bin Afgan’ın sınır dışı edildiğini bildirdi. Savaş öncesi bu sayı 2 bin civarındaydı.
UNHCR Afganistan Temsilcisi Arafat Jamal, sınır geçişlerinde yaşanan tabloyu şöyle aktardı:
“Otobüslerle geliyorlar. Bazen beş otobüs aynı anda geliyor. Aileler iniyor, insanlar şaşkın, yönünü kaybetmiş, yorgun ve aç durumda oluyor.”
Jamal, yaşananların savaşla birlikte şiddetlendiğini, ancak İran’dan Afganistan’a dönüşlerin bir süredir sürdüğünü belirtti. Bu dönüşlerin bir kısmının gönüllü olduğunu, ancak büyük bir bölümünün sınır dışı edildiğini ifade etti.
İran hükümeti ise uygulamanın Afganları hedef almadığını savundu. Hükümet sözcüsü Fatemeh Mohajerani, şu ifadeleri kullandı:
“Her zaman iyi ev sahipleri olmaya çalıştık. Ancak ulusal güvenlik bir önceliktir ve doğal olarak yasa dışı yabancıların ülkelerine dönmesi gerekir.”
AFGAN GÖÇMENLERİN YAŞADIĞI ZORLUKLAR
Tahran’da yaşayan Afgan restoran işletmecisi Batoul Akbari, Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada, şehirde artan “Afgan karşıtı tutumdan” duyduğu üzüntüyü dile getirdi.
“İran’da doğmak bize iki vatan duygusu verdi. Ailemiz Afganistanlı, ama biz burayı hep evimiz bildik. İnsanların, bildikleri tek evden gönderilmesi yürek burkuyor.” dedi.
Öğrenci Mohammad Nasim Mazaheri ise ailesinin İran’ı terk etmek zorunda kaldığını belirterek, “Sınır dışı edilmeler aileleri parçaladı.” ifadesini kullandı.
SİYASİ GERİLİM VE TOPLUMSAL TEPKİLER
Al Jazeera muhabiri Resul Serdar, Tahran’dan yaptığı haberde, İran’da Afganlara yönelik tepkilerin giderek arttığını belirtti. Serdar, 12 gün süren İran-İsrail savaşı sonrası sosyal medyada ve siyasi açıklamalarda Afganların casuslukla suçlandığını ve ülkedeki ekonomik sıkıntıların sorumlusu olarak gösterildiklerini aktardı.
Birleşmiş Milletler’e göre 20 Mart’tan bu yana Afganistan’a dönen 1,2 milyon kişinin yarısından fazlası İran’dan geldi.
İran hükümeti, güvenlik gerekçesiyle aldığı kararın arkasında dururken, uluslararası kuruluşlar ve insan hakları örgütleri, kitlesel sınır dışıların Afganistan’daki kırılgan yapıyı daha da zorlayacağından endişe ediyor.