Küresel ekonominin bir parçası iseniz dünyada olan bitenden etkilenmemek bir ölçüde olanaksız; bu nedenden ilgilenmemek de aynı derecede olanaksız.
Küresel ekonomi de büyük ölçüde ABD ekonomisinden etkileniyor, hatta belirleniyor; bu nedenden dünya ekonomisini, buna bağlı olarak Türkiye ekonomisini izlemek, tahminler yapmak istiyorsanız ABD ekonomisini yakından, aylık gelişmeler bazında izlemek zorundasınız.
Dünya ekonomisinden, ABD ekonomisinden etkilenmek istemiyorsanz bunun da kolayı var, sınırlarınızı elinizden geldiği ölçüde küresel mal, hizmet ve sermaye akımlarına kapatırsınız, hatta bir baba adım daha atar, you tube'e koyduğumuz sınırlama gibi internete yani iletişime de büyük sınırlamalar koyarsanız, emin olun böyle bir ülkenin dünya ekonomisinden, ABD ekonomisinden olumlu, olumsuz etkilenme ihtimali epey düşer, biz de ülkemizde paşa paşa yaşarız.
Ama o zaman elimizde yaşayacak daha doğrusu yaşamaya değer bir ülke kalır ise.
* * *
ABD ekonomisini bir bütün olarak izlemek gerekiyor ama bir iktisatçı olarak doğrusu günlük değişkenler yerine aylık bazda yayınlanan ve herkesin çok meraklı olduğu o günlük değişkenleri belirleyen kimi makro değişkenleri izlemeyi tercih ediyorum.
ABD Hazinesi de doğrusu ilgilenenleri veri açısından hiç eksik bırakmıyor ve sizi her gün, hatta her saat internet üzerinden veri bombardımanına tutuyor.
ABD ekonomisinde kanımca en yakından izlenmesi gereken makro veri 'tarım dışı istihdam' verisi.
Tarım dışı istihdam verilerini ne kadar doğru okuyorsanız ABD ekonomisini ve buna bağlı olarak da küresel ekonomiyi ve Türkiye ekonomisini de doğru okumak mümkün olabiliyor.
Tarım dışı istihdam verileri büyüme sürecinin en iyi göstergesi ve buna bağlı olarak da küresel ekonomiyi en çok etkileyen ABD faiz oranları belirleniyor; Türkiye'de borsada, hazine kağıtlarında, dövizde pozisyon alacaksanız ve orta vadede ABD faiz oranlarının ne olacağını merak ediyorsanız kanımca ilk yakından izlemeniz gereken değişken yine ABD tarım dışı istihdam verileri.
Tarım dışı istihdam verileri ABD iç politikası için de çok önemli zira bu ülkede başkanlık seçimleri dışında sürekli yenileme seçimleri yapılıyor ve ABD'de insanların hala temel oy kullanma güdüsü istihdama yani ele geçen dolarlara bağlı.
Tarım dışı istihdam verileri olumsuz sinyal üretmeye başlayınca ABD Merkez Bankası kaçınılmaz olarak faizleri ya aşağıya çekiyor ya da yukarı yönde baskı olsa bile sabit tutmayı yeğliyor; ABD Merkez Bankası bağımsız bir kuruluş ama onlar da doğal olarak uzayda çalışmıyorlar.
ABD faiz oranlarının yönünün de bizi nasıl etkilediğini söylemeye bile gerek yok.
* * *
ABD tarım dışı istihdamı 2005 senesine kadar muntazam bir artışla geliyor ama bu seneden sonra 2008'e kadar bir net azalma olmasa da artış hızı düşüyor ve nihayet 2008'de uzun bir süredir ilk kez tarım dışı istihdam azalmaya başlıyor.
Aylık tarım dışı istihdam verileri de her ay muntazam düşüşleri işaret ediyor; buna bağlı olarak da işsilik oranının yükseldiğini söylemeye bile gerek yok belki ama önemli olan uzun bir süredir ilk kez işsizlik oranının geçtiğimiz Temmuz ayında yüzde beş buçuğun üzerine çıkması; ABD'nin Avrupa gibi yüksek, yüzde onlar düzeyinde işsizlik oranlarına hiç alışık olmadığını da hatırlatalım.
Enflasyon oranının da ABD ekonomisinde 70'lerin başından beri unutulan seviyelere doğru kımıldaması ABD'li iktisatçıları düşündürüyor; ancak, tarım ve enerji fiyatlarının etkisi soyutlanırsa yıllık enflasyon hala yüzde iki buçuk dolayında ama tarım ürünleri ve enerjisiz olunmayacağı için de bu analiz belki biraz anlamsız.
ABD'de tarım dışı istihdam düşüyor yani resesyon sinyali var, bu işin kötü tarafı zira ABD ekonomisi dünya ekonomisinin lokomotifi; resesyon varsa ABD faizleri artıramayacak, bu da bizim gibi ülkelerden sermaye çıkışı çok fazla olmayacak demek, bu da işin iyi tarafı.
Türkiye ekonomisinde 2001 krizi sonrası yaşanan süreç aslında ABD ekonomisinin trendinden hiç uzak değil; orada da burada da 2006'ya kadar idare eden hatta bizim örneğimizde iyi giden işler 2006 ile birlikte bozulmaya başlıyorlar.
Küreselleşme de böyle bir şey olsa gerek herhalde ama ABD siyaseti 27 Nisan kepazelikleri yaşamıyor; başka bir ifadeyle bizim ekonomimiz siyaset ve hukukumuza oranla daha fazla dünyayla iç içe.
Bugün önemli olan da siyaset ve hukuku ekonominin geldiği küresel açıklığa çekebilmek.
Kaynak: Star